Treblinka

W czasie II wojny światowej w lasach opodal Wólki Okrąglik (gm. Kosów Lacki) powstał Karny Obóz Pracy zwany potocznie Treblinka I. Nazwa wiązała się z najbliższą stacją kolejową, która znajdowała się w miejscowości Treblinka. Obóz, którego inicjatorem był  starosta powiatowy w Sokołowie Podlaskim, Ernst Gramss, utworzono przy istniejącej już wcześniej żwirowni. Funkcjonował od lata 1941 r. do końca lipca 1944 r. Na pobyt w nim skazywano ludzi, początkowo tylko z powiatu sokołowskiego, za różne przewinienia wobec okupanta. Przez obóz przeszło 20 000 więźniów, z czego około 10 000 zmarło lub zostało rozstrzelanych. 

Obóz zagłady Treblinka II wybudowany został przez Niemców w połowie 1942 r. Powstał w ramach „Akcji Reinhard”, mającej na celu eksterminację ludności żydowskiej. Zajmował 17 ha ziemi. Otoczony był wysokim ogrodzeniem z drutu kolczastego. Przez większość czasu istnienia obozu, jego komendantem był Franz Stangl, a zastępcą Kurt Franz. Ten ostatni dokumentował działalność obozu na fotografiach, a powstały album zatytułował „Piękne czasy”.

Pierwszy transport ludzi przybył 23 lipca 1942 r. i przywiózł Żydów z getta warszawskiego. Od tego dnia przywożono tu Żydów głównie z okupowanej Polski, ale też z Czechosłowacji, Francji, Grecji, Jugosławii, ZSRR, a także Niemiec i Austrii. Trafiali tu również Romowie i Sinti z Polski i Niemiec. Ofiary uśmiercano w komorach gazowych, a ich zwłoki palono na specjalnie skonstruowanych rusztach.

2 sierpnia 1943 r. wybuchło w obozie zbrojne powstanie zorganizowane przez więźniów. Z 840 przebywających tam osób jedynie około 200 udało się uciec. Końca doczekało około 100 z nich. Po powstaniu obóz powoli zaczęto likwidować. W 1943 r. rozebrano wszystkie obozowe budynki, a w ich miejsce pobudowano dom dla ukraińskiej rodziny. Teren obozu zaorano i zasiano łubinem. Przed nadejściem frontu wschodniego zabudowania zostały spalone. 

Oblicza się, że zginęło tu ponad 800 tysięcy ludzi.